والدینی که ما می خواهیم باشیم!

آموزش مسئولیت پذیری به کودکان

تقریبا همه پدرها و مادر‌ها‌،  امیدوارند که فرزندانشان افرادی خوب و مسئولیت پذیر برای جامعه باشند.

از دگر سو  این حق طبیعی فرزندان ماست که درسهای مهم را از ما آموخته و عادات مهمی را به آنها آموزش دهیم. ما می خواهیم کودکانی مسئولیت پذیر تربیت کنیم تا تبدیل به بزرگسالانی متعهد و مسئول شوند. ما می خواهیم فرزندانمان به احساسات، افکار و رفتارهای دیگران احترام گذاشته و مورد احترام دیگران باشند. ما می خواهیم آنها زندگی سالمی را دنبال کرده و در حالیکه به نیازهای خودشان توجه می کنند به احساسات دیگران هم توجه داشته باشند.

واژه مسئولیت از لحاظ لغوی به معنی توانایی پاسخ دادن، و در عرف عام به مفهوم تصمیم گیریهای مناسب و موثر است. منظور از تصمیم گیری مناسب، آن است كه كودک در چارچوب هنجارهای اجتماعی و انتظاراتی كه معمولا از او می رود، دست به انتخابی بزند كه سبب ایجاد روابط انسانی مثبت، افزایش ایمنی، موفقیت و آسایش خاطر وی شود. مسئولیت ارثی نیست و باید از طریق تجربه آموخته شود. آموزش مسئولیت پذیری به كودكان، نیازمند جوّی خاص در خانه و مدرسه است.

چنین جوی در مورد تصمیم گیری ها و پیامدهای آنها، اطلاعاتی به كودكان می دهد و منابعی را برایشان فراهم می كند تا بتوانند تصمیمات صحیحی بگیرند و در بزرگسالی، بتوانند مسئولیت هر آنچه را كه در زندگی اش رخ می دهد، بر عهده گیرد. كودک از نخستین روز زندگی تا بزرگسالی باید قابلیت مسئولیت خویش را افزایش دهد، او از طریق كنش های متقابل با والدین، معلمان و همسالانش به اهمیت مسئول بودن پی می برد. این كنش های متقابل، شامل انتظاراتی است كه از كودک می توان داشت و این كه او باید یاد بگیرد روز به روز به نحوی مناسبتر و موثر تر به آنها پاسخ دهد.

منظور از تصمیم گیری مناسب، آن است كه كودک در چارچوب هنجارهای اجتماعی و انتظاراتی كه معمولا از او می رود، دست به انتخابی بزند كه سبب ایجاد روابط انسانی مثبت، افزایش ایمنی، موفقیت و آسایش خاطر وی شود.

اما متاسفانه امروزه، شاهد تعداد بسیار وسیعی از کودکان هستیم که در برابر رفتارهای خود هیچ مسئولیت پذیری نداشته و در حال بزرگ شدن و ورود به مرحله نوجوانی و جوانی هستند. مطالعات علمی نشان می دهد کودکانی که در امتحانات به راحتی تقلب می کنند، راحت به دوستان و والدین خود دروغ می گویند و یا در بازی های کودکانه تقلب می کنند، همان بچه هایی هستند که در مورد آموزش مسئولیت پذیری آنها کوتاهی شده است.

اگر نگرشها و رفتار مثبت خیلی زود به کودکان آموخته نشود، مشکلات رفتاری می تواند خیلی سریع رشد کرده و تا زمانی که بزرگتر شوند، این مشکلات نیز به مرور بزرگ و بزرگ تر  شود.

آمارهای رو به رشد خلافکاری های نوجوانی، همه و همه نشان دهنده توجه ضعیف والدین به آموزش مسئولیت و مسئولیت پذیری در دوران کودکی است.

اما هنگامی که آموزش مسئولیت پذیری از همان ابتدای کودکی آغاز گردد، عادات خوب جایگزین عادات بد می گردد. بنابراین بچه ها نیاز دارند که مسئولیت پذیری را در سنین پایین یاد بگیرند . این تغییرات کم کم باعث می گردد کودکان ما احساس پیشرفت و عزت نفس کنند. آنها تمایل خواهند داشت که بازخورد مثبت دریافت کنند که این باعث ایجاد مسئولیت پذیری در کودکان می شود.

در ادامه پیشنهاداتی به شما عزیزان ارایه می گردد تا با توجه به آن، بتوانید کودکانی مسئولیت پذیر را تربیت نمایید:

کار

یکی از روشهای موثر آموزش مسئولیت پذیری کودکان، واگذار کردن کارهای روزمره به آنهاست. این کارها باید مناسب سن کودکان باشد. هرچه بچه ها بزرگتر می شوند، این مسئولیتها می تواند پیچیده تر و سخت تر گردد. سپردن این کارها و فعالیتها باید متنوع باشد تا مهارتهای مختلف به آنها آموزش داده شود. از طریق انجام کارهای روزمره خودکار آمدی و مسئولیت پذیری بچه ها افزایش می یابد و علاوه بر این، این اقدامات باعث دور نگهداشتن بچه ها از بازی های کامپیوتری، استفاده افراطی از تلویزیون و به تبع آن افزایش فعالیتهای بدنی بچه ها می شود.

مطالعات علمی نشان می دهد کودکانی که در امتحانات به راحتی تقلب می کنند، راحت به دوستان و والدین خود دروغ می گویند و یا در بازی های کودکانه تقلب می کنند، همان بچه هایی هستند که در مورد آموزش مسئولیت پذیری آنها کوتاهی شده است.

مراقبت

یک روش مناسب دیگر برای افزایش مسئولیت پذیری در کودکان سپردن مسئولیت و نگهداری حیوانات اهلی (مانند پرندگان، خرگوش، ماهی و ...) و یا گیاهان است. برای این منظور یک حیوان اهلی یا یک گیاه را برای کودکتان خریداری کنید و در اختیار او قرار دهید و برای او توضیح دهید که "زندگی این موجود زنده، بستگی به مراقبت ها و توجهات تو به او دارد. تو باید به غذا و آب او توجه داشته باشی و یا مراقب او باشی تا در معرض آسیبهایی مثل حمله حیوانات وحشی (مثل گربه) قرار نگیرند و یا اینکه گیاه خود را در معرض نور و آب مناسب قرار دهی و با توجهات ویژه ای که به آن داری مانع از خشک شدن آن گیاه شوی". بوسیله قبول این نوع مسئولیتهاست که کودکان مسئولیت پذیری را آموخته و خواهند توانست شکلهای سخت تر مسئولیت را در آینده به عهده بگیرند.

نکات دیگر

در ادامه نکات دیگری از آموزش مسئولیت پذیری به کودکان عنوان می گردد:

-  اجازه دهید کودکانتان تاوان و پیامد بی مسئولیتی شان را بپردازند. برای مثال اگر کودک شما دفتر تکالیف خود را گم کرد و یا اسباب بازی اش را شکست، بلافاصله نوع جدید و بهتر آن را در اختیار او قرار ندهید بلکه هزینه معادل آن کالا را به طور یکباره یا تدریجی از پول توجیبی کودکتان کسر کنید.

- در مورد ارزش و اهمیت مسئولیت پذیری برای کودکتان صحبت کنید و سعی کنید از طریق رفتارتان، الگوی خوبی برای او باشید.

-  حتی در سنین پایین نیز به کودکتان فرصت و اجازه ی تصمیم گیری در برخی از امور را بدهید. برای مثال: « زهرا جان دوست داری با پول عیدی هایت چه کار کنی؟» و یا «سامان جان، دوست داری برای آخر هفته با پدرت کجا برویم؟»

- روش پس انداز کردن را به فرزندتان بیاموزید. عید نوروز، ایام تولد و ... فرصت های مناسبی برای آموزش این مهارت در کودکان است چرا که احتمالاً بچه ها هدایای نقدی بدست می آورند. در این زمان به کودکتان آموزش دهید که نیمی از پول خود را در دفترچه حساب پس انداز، قلک و ... ذخیره کند و نیم دیگر را به دلخواه خود خرج کند.

اینها روشهای متنوعی برای آموزش مسئولیت پذیری به کودکان بود. از طریق همین روشهای ساده می توانید فرزندانتان را برای مسئولیت پذیری بیشتر در آینده پرورش داده و تربیت کنید. بعد از آموزش مسئولیت پذیری می توانید کم کم حس اعتماد، اعتماد به نفس و خود اتکایی را به کودکتان بیاموزید. همه ی این مؤلفه ها به شما کمک خواهد کرد که یک بزرگسال موفق را به جامعه تحویل دهید.

نوشته: مریم عطاریان

تنظیم: مریم فروزان کیا